فرزند پروری چیست؟
فرزند پروری در کلام به روش و آیین تربیت فرزندان در خانواده توسط والدین گفته میشود. به بیان دیگر فرآیند حمایت و پشتیبانی از رشد و تعالی فیزیکی، سلامت جسمی، ذهنی، عاطفی، اخلاقی، اجتماعی و روحی فرزندان توسط والدین، از نوزادی تا بزرگسالی، را فرزند پروری یا پرورش فرزند مینامند. این فرآِیند تاریخچهای به بلندای تاریخ زاد و ولد آدمی دارد. به این معنی که همیشه و همیشه انسانها به دنبال حمایت مادی و معنوی از فرزندان خود بوده اند. اما نکتهای که در اعصار مختلف با تغییرات تحولات عمیقی روبرو بوده است، سبک تربیت و نگاه والدین به این مقوله میباشد.
سالیان سال، پرورش فرزندان تنها به معنای تامین معاش و تلاش برای حفظ سلامت کودکان بوده است. زیرا در سطح جوامع کوچک و قبایل بدوی تاریخ، مجالی برای فرهنگ خانوادگی و تربیت اخلاقی فرزندان نبوده، و قبیله و جامعه کوچک آن دوران، به خودی خود این وظیفه را بر عهده داشته اند. به مرور زمان با شکل گیری و بزرگ شدن جوامع شهری، فرهنگها و خرده فرهنگهای مختلفی در میان اقوام شکل یافت و وظیفه تربیت فرزندان با توجه به وضعیت اجتماعی خانواده، بر عهده والدین قرار گرفت.
سلامت روان در نوجوانان چیست؟
مسلما امروزه حفظ سلامت روانی و ذهنی کودکان در خانواده، نسبت به گذشته مقولهای به مراتب سختتر و پیچیدهتر برای خانوادهها به حساب میآید. به یاد داشته باشیم نوزاد مانند کاغذ سفیدی است که سرمشقهای اخلاقی آینده او را تنها مادر و پدر برایش مینویسند. تاثیر رفتارهای درون خانوادگی، واکنشهای پدر و مادر نسب به یکدیگر و نیز نسبت به دیگران، نحوه گفتگو و رفتارهای والدین با خود کودک، بخش عمدهای از عوامل تاثیرگذار در خلق و خوی، رفتار و منش فرد در دوران نوجوانی و بزرگسالی وی را تشکیل میدهند.
به همین دلیل است که روانشناسان و متخصصین این حوزه به والدین توصیه میکنند، تا هیچگاه در حضور کودکان (حضور کودک، یعنی زمانی که کودک شما (از نوزادی تا بزرگسالی) در شعاعی از شما قرار دارد که میتواند شما را با چشم رویت نموده و یا صدای صحبت کردن و یا فریادهای شما را با گوش خود بشنود) با هم مشاجره نکنید، کارهایی که از او انتظار انجامش را ندارید (مانند استعمال مواد مخدر، سیگار کشیدن، نوشیدن مشروبات الکلی و …)، انجام ندهید.
بالعکس اگر می خواهید او کاری را به صورت عادت و خودکار انجام دهد (مثلا کتاب خواندن، مسواک زدن، خنده رویی و …) به طور مکرر در حضورش انجام دهید، تا او نیز از شما الگو برداری کند. والدین همیشه اولین قهرمانان و اسطورههای یک کودک هستند.
تحقیقات علمی روانشناسان نشان میدهد، بسیاری از ترسها، بغضها، حسرتها، بداخلاقیها و ناهنجاریهای رفتاری و اجتماعی افراد در جامعه، عینا ریشه در ناملایمات، تجاوزها، بدرفتاریها، بی توجهیها و یا از سوی دیگر توجهات، مهربانیها و خوش برخوردیهایی دارند که فرد در کودکی خود تجربه کرده است و همگی بازتابی از کودکی فرد به حساب میآیند.
نکته مهم و بسیار حیاتی در اینجاست که تجربه شخصی خود والدین از لحاظ روان شناختی، به ویژه رفتارهای ناشی از تجربیات نامطلوب، میتواند بر حساسیت والدین و نحوه فرزند پروری آنها تاثیر بسزایی داشته باشد.
همچنین بخوانید: درمان اختلال استرس پس از سانحه در کودکان (PTSD)
چه مواردی در روحیه کودکان اثر می گذارد؟
همانطور که ذکر کردیم، عوامل بی شماری مانند تربیت خانوادگی والدین، عوامل مذهبی و اعتقادی، طبقه اجتماعی خانواده، قومیت، نژاد، عوامل ژنتیکی وضعیت مالی و ثروت والدین میتوانند در تربیت کودکان موثر باشند.
قابل توجه ساکنین محترم شهر تهران: مشاوره روانشناسی در تهران
سبک های فرزند پروری بامریند
دیانا بامریند، در اوایل دهه ۶۰ میلادی، پژوهشی را روی بیش از صد کودک مدرسهای انجام داد. این پژوهش با استفاده از مشاهدات طبیعی، روش مصاحبه با والدین و دیگر شیوههای تحقیقاتی انجام پذیرفت. یافتههای این تحقیق نشان داد که والدین برای پرورش و کنترل کودکان خود سه عامل یا ابزار اصلی در دست دارند.
پذیرش و روابط نزدیک عاطفی، کنترل، استقلال دادن
بر اساس نظریه بامریند سبکهای فرزند پروری نیز براساس میزان اعمال این سه عامل، به چهار گروه تقسیم میشوند:
۱) فرزند پروری مقتدرانه
در این شیوه پرورش فرزند، والدین مقتدر، صمیمی و دلسوز بوده و نسبت به نیازهای عاطفی فرزندان به خوبی عکس العمل نشان میدهند. والدینی که از این الگو برای تربیت فرزندان خود استفاده میکنند، با اینکه در مقابل فرزند خود رفتار قاطعی دارند، اما بسیار صمیمی بوده، در کارها مداخله نمیکنند و محدودیت اضافهای برای کودک خود ایجاد نمیکنند. شیوه تربیتی ایشان به جای تنبیهی، حمایتی است. این والدین در صمیمیت، با فرزند خود رفتاری کنترل کننده و مقتدرانه دارند. معمولا محصول این شیوه معتدل و مناسب تربیت، فرزندانی خواهند بود که با هنجارهای اجتماعی سازگاری بهتری دارند.
هم چنین بخوانید: بلوغ عاطفی و تعاریف آن
۲) فرزند پروری مستبدانه
در این شیوه پرورش فرزندان، استقلال، روابط عاطفی میان فرزند و والدین و نیز پذیرش نظرات کودک در پایینترین سطح ممکن قرار دارند و میزان کنترل اجباری والدین بالا است. معمولا والدین این گروه افرادی مستبد، سرد و طرد کننده هستند. در چنین شیوهی تربیت فرزندان، کودکان مجبور به اطاعت محض از قوانین والدین هستند و نتیجه نافرمانی، تنبیه کودک خواهد بود. با اینکه پشت سر این قوانین، نیات خیرخواهانهای برای کودک اندیشیده شده، ولی والدین در جواب سوال کودکان تنها به گفتن جمله «چون من میگم» اکتفا میکنند.
در این شیوه کودک کمترین میزان مهر و محبت را از سوی والدین خود تجربه خواهد نمود. در این حالت، فرزندان شخصیت فردی خود را از دست خواهند داد و در نتیجه در زندگی آتی خود برای تصمیم گیری مشکل داشته و ناکام میمانند. معمولا این کودکان، در بزرگسالی نمیتوانند نقش رهبری را در هیچ گروهی بر عهده بگیرند.
۳) فرزند پروری آسان گیرانه
در این شیوه فرزندان آزادی کامل را از کودکی تجربه میکنند، و رفتار والدین با آنها همیشه محبت آمیز، پذیرا و بدون توقع بوده و هیچ نهی کردنی را درک نمیکنند. این خانوادهها معمولا بنیان آشفتهای دارند. این والدین از ابتدا به جای آنکه والد باشند، دوست کودک خود هستند. فعالیت این نوع خانوادهها اغلب نامنظم بوده و همه آنها در اعمال مقررات اهمال میکنند. والدین در این شیوه پرورش فرزندان حتی در شرایطی که کودک خطایی انجام میدهد و باید تنبیه شود نیز از این کار سر باز میزنند و حتی با او مخالفتی نمیکنند. این طرز برخورد در نهایت باعث میشود که کودک در تشخیص درست و نادرست، به سردرگمی برسد.
۴) فرزند پروری بی اعتنا
در این شیوه تربیتی، سطح روابط عاطفی، پذیرش کودک، توجه، کنترل و استقلال در کودک پایین بوده و در حقیقت هیچ کدام برای والدین افسرده کودک اهمیتی ندارد. این والدین در حقیقت کمترین زمان ممکن را برای طفل خود صرف میکنند و تنها به رفع نیازهای مادی و معیشتی کودکان (و در مواردی حتی کمتر از این) میپردازند. کودکانی که در این خانوادهها بزرگ میشوند، اغلب افرادی منزوی بوده و نمیتوانند شریک خوبی برای زندگی زناشویی باشند.
انواع تربیت فرزند
به یاد داشته باشیم، فرزند پروری هنری است که قبل از به دنیا آمدن فرزند باید آن را آموخت. روش تربیت فرزند میتواند آینده اخلاقی، شغلی و موقعیت اجتماعی کودک شما را به خوبی شکل دهد. روش پرورش کودک، چیزی است که ممکن است از کودکی خود به یادگار داشته باشیم، اما باید بدانیم که کودکی و رفتارهای والدین ما با ما، الزاما همگی درست یا غلط نبوده و شاید به تغییرات و نرمشهایی نیاز داشته باشد پس در همه ی دوره های رشدی کودکتان از کمک متخصص بهره ببرید که زمینه رشدی کودکتان را پیدا کنید.آرزوی موفقیت برای تمام کودکان این سرزمین.
رحیم سلگی
- چگونه با طرد شدن کنار بیاییم؟ - 11 خرداد 1401
- نقش بازی در یادگیری کودکان پیش دبستانی - 21 فروردین 1401
- مهارت تاب آوری چیست؟ - 24 اسفند 1400