می توانید این مطلب را بعدا مطالعه کنید !!
(( دانلود فایل PDF ))
سازگاری در نوجوانان به چه معناست؟
سازگاری در نوجوانان به عنوان مهمترین نشانه سلامتروان آنان، از مباحثی است که در دهههای اخیر توجه بسیاری از جامعه شناسان، روانشناسان و مربیان را به خود جلب نموده است، زیرا دوره نوجوانی دوره حساسی است و سازگاری نوجوان در این دوره دستخوش تحولات عاطفی، ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و ذﻫﻨﻲ ﻓﻮقالعاده شدیدی اﺳﺖ و ﻫﻨﻮز ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ رﺷﺪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ است.به همین ﻋﻠﺖ ممکن است تأخیر در بلوغ عاطفی به دنبال خود، مشکلات جدی در روابط بین فردی در نوجوانان و چالشهای اجتماعی برای آنان پدید آورد.
علاوه بر این، رشد اجتماعی مهمترین جنبه رشد هر فردی است و معیار اندازه گیری رشد اجتماعی هر کس، سازگاری او با دیگران است. سازگاری اجتماعی مانند رشد جسمی، عاطفی و عقلی یک کمیت پیوسته است و به تدریج به کمال میرسد و در طول زندگی به طور طبیعی و در برخورد با تجربهها حاصل میشود. با سپری شدن دوران کودکی و ورود به مرحله نوجوانی، رشد روانی-اجتماعی از تحول ساده به تحول عمیق و کیفی تبدیل میشود و نوجوان با به کار گیری مهارتهای اجتماعی، میتواند جایگاه خود را در میان مراودات اجتماعی و ارتباط با همسالان خود و بزرگسالان پیدا کند و مورد پذیرش اجتماعی قرار گیرد.
موفقیت در امر پذیرش اجتماعی منجر به سازگاری اجتماعی میشود و ممکن است فرد را به مرحله نفوذ و رخنه اجتماعی برساند که سطح بالاتر از پذیرش اجتماعی است و در این مرحله میتواند بر اطرافیان خود تأثیر گذار باشد.
هم چنین بخوانید : بلوغ عاطفی و تعاریف آن
منظور از سازگاری، رابطهای است که میان فرد و محیط او، به ویژه محیط اجتماعی وجود دارد و به او امکان میدهد تا نیازها و انگیزههای خود را پاسخ گوید. فرد زمانی از سازگاری بهرهمند است که بتواند میان خود و محیط اجتماعیاش رابطهای سالم برقرار و انگیزههای خود را ارضا کند، در غیر اینصورت او را ناسازگار قلمداد میکنیم. در واقع سازگاری با محیط، مهارتی است که باید آموخته شود و کیفیت آن مانند سایر آموختهها به میزان علاقه و کوشش فرد برای یادگیری بستگی دارد.
سازگاری اجتماعی نوجوانان
سازگاری به عنوان مسئله اصلی دوره نوجوانی، زیربنای عملکرد خوب، تسهیل کننده نقش اجتماعی و رضایت از زندگی است(بندورا و همکاران،۲۰۰۳).
“همه انسانها نیازهای گوناگونی دارند. شما نیز مثل هر انسان دیگری هر روز مقداری از وقت و انرژی خود را صرف تلاش در تأمین این نیازها میکنید. روزی چند بار گرسنه میشوید و این گرسنگی نشانه این است که بدن شما برای ادامه فعالیتهای خود به مواد غذایی تازهای احتیاج دارد و شما در پاسخ این احساس گرسنگی به خوردن غذا مبادرت ورزیده و از این راه تعادل به هم خورده بدن خود را جبران میکنید. در مقابل احساس تشنگی نیز از آب و سایر مایعات استفاده نموده و هنگامی که خسته هستید به استراحت میپردازید.
در زندگی همه موجودات زنده این تسلسل پیدایش نیاز و ارضاء ان به چشم میخورد. ما این تسلسل را فرایند سازگاری میگوییم. هر موجودی برای حفظ خود و تأمین نیازهایش تلاش میکند تا با محیطی که در آن زندگی میکند سازگار شود، این تلاش در انسان جریانی پویا و بدون انقطاع است، چون هم نیازهای او متنوع و در حال دگرگونی است هستند و هم شرایط و اوضاع و احوال محیطی که در آن نیازهای مزبور میبایستی برآورده گردند، در حال تغییر و دگرگونی است.
سازگاری انسان به طوری که خواهیم دید دو جنبه دارد: سازگاری انسان با خویشتن و محیط درون و سازگاری انسان با دیگران و محیط پیرامون. این دو محیط درونی و بیرونی که انسان باید با آن سازگار شود، در حقیقت دو روی یک سکه است و با هم روابطی بسیار پیچیده و نزدیک دارند. متأسفانه بسیاری از خواستههای آدمی به آسانی برآورده نمیشوند و گاه ارضاء آنها در برابر موانع مشکلات گوناگون مستلزم تلاش و فعالیت بسیار است که معمولاً همیشه هم مثمرثمر واقع نمیشود. چه بسا سرخوردگی و ناکامی به دنبال دارد. مسئله اساسی این است که انسان چگونه خود را با عواقب ناکامی و عدم ارضاء نیازهایش تطبیق میدهد.
هم چنین بخوانید: رفتار صحیح با نوجوان
سازگاری البته داستان تازهای نیست و خاص انسان هم نمیباشد. چنانکه گفتیم هر موجود زندهای به فراخور حال خود و به اقتضای طبیعت و مرحله تکاملی که بدان دست یافته یافته، ناچار است به طریقی که متضمن حفظ حیاط و بقای اوست خود را با محیط پیرامونش سازگار نماید. در فرایند سازگاری وجوه اشتراک زیادی بین انسان و حیوان وجود دارد و به همین دلیل هم بخش عمدهای از دانش و بینش ما درباره فرایند سازگاری در انسان به تحقیقاتی که درباره حیوانات به عمل آمده، مبتنی میباشد.
رفتار سگ گرسنهای را در نظر بگیرید. این سگ ممکن است به آسانی به غذا دست یابد و با خوردن غذا رفع نیاز کند و تعادل به هم خورده خود را بدون وقفه باز یابد؛ ولی چنانچه چیزی برای خوردن در اختیار نداشته باشد، سگ به تکاپو میافتد و به اعمالی دست میزند که در گذشته او را به غذا میرسانده است. مثلاً به مکانهایی که معمولاً چیزهایی خوردنی یافت میشود، سر میزند. با اینکه زوزه میکشد و سر و صدا راه میاندازد تا برای او غذا بیاورند.
اگر هیچ یک از این اعمال به نتیجه نرسید، احساس گرسنگی و تنش و فشار درونی او را به تلاش و تفحص بیشتر وا میدارد تا اینکه باالاخره به چیزی خوردنی دست یابد و گرسنگی او ارضاء شود و بار دیگر به حالت تعادل و آرامش اولیه بازگردد. رفتار این سگ یک اصل مهم زیست شناسی را بیان میکند. هر موجود زنده در مقابل تغییرات و دگرگونیهای محیطی که در آن قرار دارد، رفتار خود را نیز تغییر میدهد و راههای تازهای را پیدا میکند تا بتواند احتیاجات خود را تأمین کند.
بنابراین میبینیم که قدرت یادگیری و انعطافپذیری در رسیدن به سازگاری یک خصلت ضروری و ضامن بقاء یک ارگانیزم زنده است؛ بویژه در شرایطی که محیط در حال دگرگونی و بیثبات باشد.
هم چنین بخوانید: سبک های فرزند پروری و تربیت فرزندان
مفهموم سازگاری در کودکان و نوجوانان
مفهوم سازگاری از نظر انسان یعنی سازگاری اجتماعی. حتی برای ارضاء نیازهای اولیه زیستی، انسان خود را با وضعی اجتماعی و شرایطی که ساخته انسان است روبهرو میبیند. در جریان این سازگاری اجتماعی مسئله رابطه فرد و جامعه به میان کشیده میشود و یا دقیقتر بگوییم مسئله برخورد غرائز و انگیزههای انسان با مقتضیات و ضرورتهای زندگی اجتماعی(ایرج والیپور،۱۳۸۹).
جریانی که با به وجود آمدن احتیاجی شروع شده و انسان پس از انجام فعالیتهایی به برطرف کردن آن احتیاجات اقدام کند، سازگاری تعریف میشود(پورمقدس، علی،۱۳۶۷). انجمن روانپزشکان آمریکا (۱۹۹۴)سازگاری اجتماعی را چنین تعریف میکند: هماهنگ ساختن رفتار به منظور برآورده ساختن نیازهای محیطی که غالباً مستلزم اصلاح تکانهها، هیجان یا نگرشهاست(حجاری،۳۵:۱۳۸۴).
صدیقی(۱۳۸۴) سازگاری اجتماعی را به عنوان جریانی تعریف کرده است که به وسیله آن روابط میان افراد، گروهها و عناصر فرهنگی در وضعیتی رضایت بخش برقرار باشد. به عبارت دیگر روابط میان افراد و گروهها به گونهای برقرار شده باشد که رضایت متقابل آنها را فراهم سازد. بدین ترتیب سازگاری اجتماعی مکانیزمهایی است که توسط آنها یک فرد توانایی تعلق به یک گروه را پیدا میکند.
به همین علت لازمه سازگاری اجتماعی، بروز تغییراتی در فرد بوده و آن نیز مستلزم یکپارچگی مکانیزمهایی است که توسط آنها، گروه یک عضو جدید را میپذیرد(یمنی و دوزیسرخابی، ۱۳۷۱). سازگاری اجتماعی به تعامل و سازشیافتگی فرد با افراد و ساختارهای اجتماعی، عدم نگرانی در مواجه با مردم و نیز نداشتن احساس انزوا مرتبط است(تینتو، ۱۹۹۳؛ جانسون،۲۰۰۵).
سازگاری چگونه شکل می گیرد؟
در مطالعه سازگاری در افراد به این نتیجه میرسیم که به طور کلی طرقی که شخص برای سازگاری با محیط و برقرار کردن تعادل از دست رفته هنگام وجود احتیاج ارضاء نشده به کار میبرد، میتوان به پنج دسته تقسیم کرد:
سازگاری با محیط از طریق دفاع
رفتارهای دفاعی از قبیل توجه، تجاوز، جبران و خود را در دیگران دیدن، بیشتر به سبب وجود اضطراب در افراد ظاهر میشود و این گونه رفتارها برای تقلیل اضطراب موجود به کار میرود.
شخصی که بیش از اندازه از این رفتار برای سازش استفاده میکند، دارای عقده حقارت است. چنین شخصی خود را کوچکتر از آنچه که هست میشمرد و فکر میکند که شخصی نا قابل است و تصور میکند که در هر موقعیت رقابت آمیز شکست میخورد. این عقده در اثر یک سلسله تجربیاتی که از کودکی برای انسان حاصل شده است، به وجود میآید.
سازگاری از طریق فرار کردن
بسیاری از مردم بجای اتخاذ رفتارهای دفاعی جهت سازگاری از موقعیتهایی که برای آنها ناراحت کننده است، عقب نشینی میکنند. این طریق سازش یکی از راههای ابتدائی سازگاری است و اغلب مفید نیز نمیباشد.
ترس های غیرواقعی باعث سازش می شود؟
با آنکه زندگی بدون ترس از ایدهآلهای بشر میباشد، هرگز بشر نتوانسته است وجود چنین زندگی را برای خود ممکن سازد. ترسهایی که به میزان کم با انسان دست میدهد، کاملاً طبیعی است و شاید برای وادار ساختن ما به فعالیت در بعضی مواقع مفید هم باشد ولی چنانچه انسان به ترس شدید و دائمی دچار باشد نمیتواند در سازگاری با محیط موفق شود. به علاوه شخص ترسو به اندازهای سرگرم کاهش ترس خود و ناراحتیاش میباشد که قادر به بر طرف کردن احتیاجات خود نیست.
بیماری شدن در اثر عدم ناسازگاری
گاهی ممکن است علت اصلی بیماریها بستگی به عوامل روانی داشته باشد؛ این امر امکان دارد بسیاری از مردم عادی را متعجب ساخته و باعث شود که آنها به طور کلی این امر را انکار کنند و یا تئوری دیگری را که طبق آن انسان به دو قسمت روح و بدن تقسیم میشود، قبول کنند و تصور کنند که روح اثر زیاد بر روی جسم میتواند بگذارد.
سازش از طریق اضطراب
اضطراب و نگرانی علت اصلی به کار بردن مکانیزمها برای سازگاری است. مردم به خاطر کاستن اضطرابات خود و مقابله با موقعیتهای ناراحت کننده از مکانیزمهایی استفاده میکند، به طوری که این مکانیزها فرد را قادر به کنترل موقت اضطراب خود میکند.
فرایند سازگاری چگونه عمل می کند؟
فرایند سازگاری را در یک تحلیل روانی میتوانیم در چند مرحله یا قدم توصیف کنیم. مرحله اول با احساس یک نیاز و انگیزه شروع میشود و شخص برانگیخته شده به سوی هدفی مطلوب پیش میرود. در محله دوم ممکن است مانع یا مشکلی او را از رسیدن به هدف و ارضاء نیاز بازدارد و فرد واکنشهای تازهای را برای رفع مانع و نیل به هدف میآزماید. در مرحله سوم پس از تلاش و کوششهای فراوان، فرد بر مانع فائق آمده و به هدف میرسد؛ اما در بعضی موارد هم ممکن است انگیزه اجتناب از برخورد با مانع و مشکل قویتر از انگیزه رسیدن به هدف باشد و سازگاری حاصل نشود(ایرج عالیپور،۱۳۸۹، روانشناسی سازگاری، شفروشوبن).
مشاوره کودک و نوجوان در مرکز مشاوره سلامت
شما عزیزان میتوانید برای رزرو وقت مشاوره روانشناسی برای فرزند عزیزتان با شماره مرکز مشاوره سلامت تماس بگیرید.
تلفن: ۰۲۱۶۶۱۷۹۲۳۱
- چگونه با طرد شدن کنار بیاییم؟ - 11 خرداد 1401
- نقش بازی در یادگیری کودکان پیش دبستانی - 21 فروردین 1401
- مهارت تاب آوری چیست؟ - 24 اسفند 1400