آیا اختلال خوردن خطرناک است؟

اختلال خوردن چیست؟

اختلال خوردن مشکلات رایجی هستند که در هرسنی از نوباوگی تا نوجوانی واوایل جوانی روی می دهند.به طور کلی منعکس کننده ی مرحله ایی از رشد هستند که درآن نمود می یابندوگسترده ایی از انحراف خفیف در خوردن تا اختلالهای شدید را در بر میگیرند، در طی شیرخوارگی، نوزاد از نظر تغذیه به مادر وابسته است.

در حدود ۱۰ماهگی کودک آمادگی اولیه برای(تغذیه خود) را دارددر پی همین امر سرگرمیهای غذایی پدیدار میگردندوبه تدریج معادله ی مادر مساوی با غذا، کمرنگ شده ونگرشها وخیالپردازیها درباره ی غذا وخوردن بوجود می آید وسپس نگرشهای منطقی درباره ی خوردن حاکم می شود.

 در سالهای پیش از مدرسه واوایل مدرسه آشفتگی در خوردن  در مقایسه با شیرخوارگی ودوران نوجوانی کمتر رواج دارد..برخی از کودکان در این دوره با رد کردن غذا وامتناع از خوردن را به عنوان اسلحه ایی علیه والدینشان به کار می گیرند که ممکن است نشان دهنده ی اوضاع آشفته ی خانوادگی باشد.

در دوره ی نوجوانی است که اختلالهایی مانند بی اشتهایی روانی وپر اشتهایی روانی روی می دهند اگرچه گاه خفیف وگذرا هستند، اما اغلب مشکلی کلی از ناسازگاری رشدی مربوط به موضوعهایی مثل هویت، تصویر بدن، رفتار جنسی، استقلال وخود بسندگی  محسوب می شود.

سه اختلال اصلی در مجموعه اختلالهای خورد وخوراک شیرخوارگی واوان کودکی  معرفی شده است:DSM-5در

۱-هرزه خواری PICA

RUMINATION DISORDER2-اختلال نشخوار       

  FEEDING DISORDER OF INFANCY OR EARLY HILDHOOD3-اختلال تغذیه ایی شیرخوارگی یا اوان  کودکی

-بی اشتهایی عصبی،  ۵-پرخوری عصبی۴

اختلال هرزه خواری یا پیکا

پیکا واژه ایی لاتین به معنای زاغ است و از آنجایی که این پرنده به خوردن چیزهای گوناگون مشهور است، آن دسته از اختلالهایی را که ویژگی اصلی آنها خوردن مواد غیر خوراکی است پیکا نام گذاری کرده اند.

کودکان مبتلا به این اختلال پیوسته وبه صورت تکراری مواد غیر خوراکی مانند خاک رس، گچ، کاغذ، مدفوع ونظیر آنها را میخورند.نوزادان تا یک سالگی هرچیزی را به دهان می برند واین به دلیل شناخت مواد پیرامون اوست ولی بعداز یک سالگی به دلیل وجود راههای دیگر شناخت  محیط اطراف، خوردن مواد غیر خوراکی نوعی  نا بهنجاری به حساب می آید.

کودکان مبتلا معمولا رنگ، گچ، مویا پارچه ودر سن بالاتر فضولات حیوانی، شن، حشرات، ریگ، بزرگترها خاک یا گل مصرف می کنند، که ناشی از ناسازگاری غذایی یا رسم وآیینی  مذهبی نیست.

با توجه به نوع مواد خورده ده ممکن است پیامدهای خوش خیم یا بد خیم داشته باشد مثل خوردن مواد سرب دارکه باعث مسمومیت میشود و…

علائم اختلال هرزه خواری

1. خوردن مداوم مواد غیر خوراکی وبدون ارزش غذایی در یک دوره ی حداقل یک ماهه
2.  خوردن مواد غیر خوراکی وبدون ارزش غذایی با سطح رشد فرد نا متناسب است.
3. رفتار خوردن، بخشی از رسوم طبیعی پذیرفته شده ی فرهنگی یا اجتماعی نیست. اگر رفتار خوردن در زمینه ی یک اختلال  روانی دیگر (مثل کم توانی ذهنی(اختلال رشد هوش)، اختلال طیف اوتیسم (در خود ماندگی )، اسکیزوفرنیا، یا بیماری طبی (شامل حاملگی)بروز کند، باید از شدت کافی برای ایجاد توجه بالینی مستقل برخوردار باشد.

چرا اختلال هرزه خواری به وجود می آید؟

روانکاوان معتقدند که پیکا ممکن است پاسخی به نیازهای دهانی ارضاءنشده ی ناشی از محرومیت مادری وپرورش مکانیزمهای دهانی در مقابل اضطراب باشد.

عده ایی هرزه خواری را به عوامل فرهنگی نسبت می دهند.(مثل افریقا خاک خاصیتی جادویی در سلامتی دارد)ملیکان ولوری (۱۹۷۰)عامل فرهنگ را در هرزه خواری بسیار موثر می دانند.

نظریه های زیستی هرزه خواری را ناشی از کمبود های تغذیه ایی میدانند مثل کمبود ویتامین یا آهن  می دانند گزارشهای بالینی اغلب عدم توجه و نظارت والدین ویا به دلیل جلب خشنودی والدین پر خوری را جایگزین عطوفت والدین می کندویا در اثر توجه غیر عمد والدین، مدلسازی وتقلید از والدین ویا خشنودی ناشی از جویدن،  تقویت می شود.

 

همچنین بخوانید: اختلالات خواب چیست؟ 

تشخیص افتراقی هرزه خواری

خوردن مواد غیر خوراکی ومغذی می تواند در سایر بیماریای روانی طیف اوتیسم، اسکیزوفرنیا، سندروم کلاین-لوین نیز بروز کند تنها زمانی تشخیص اضافی هرزه خواری داده می شود که رفتار خوردن تداوم وبه شدت کافی برای جلب توجه بالینی   اضافی را داشته باشد.

بی اشتهایی عصبی هرزه خواری به دلیل مصرف مواد غیر خوراکی وغیر مغذی با سایر اختلالات افتراق داده می شود نکته ی مهم این است که بعضی تظاهرات بی اشتهایی عصبی شامل بلع مواد غیر مغذی جهت کنترل اشتهاست مانند بلع کاغذ،   اختلال ساختگی در چنیین ماردی عنصر فریب رکن اصلی ایجاد آسیب یا بیماری است.خودزنی وبلع موادی مانند( سنجاق،  سوزن، کارد)در اختلالات شخصیت بدون قصد خودکشی

درمان هرزه خواری و روش های آن

با افزایش سن  ویا گذراندن بعضی از دوره ها مانند حاملگی هرزه  خواری کاهش می یابد ولی علت احتمال خطر ناشی از خوردن مواد مسمومیت زا وآسیب زا وجود دارد که باید به درمان هرزه خواری پرداخت:

درگیری ودخالت والدین از یک طرف و محیط از طرف یگر بر سه جنبه تاکید دارد:

۱-درمان رفتاری

۲-درمان وآموزش خانوادگی (تقویت مثبت وتوجه والدین)

۳-درمان محیطی

در درمان رفتاری با استفاده از مدلهای رفتاری وقوانین یادگیری از طریق ایجاد بیزاری (همانند شوک خفیف، داروهای قی آور)ویا استفاده از الگو سازی، شکل دهی رفتاروشیوه های همانند به درمان واصلاح رفتار کودک می پردازند.

آموزش والدین به خصوص مادران وآگاه سازی آنها از خطرات وآسیبهای هرزه خواری آنهارا تشویق می کنند تانظارتی بیشتر بر خورد وخوراک کودکانشان داشته باشند.

همزمان سعی در تغییر محیط، انتقال کودک به محیطی تازه وتلاش در جهت حذف مواد خطرناک از وسایل در دسترس کودک همانند سرب و…

 

همچنین بخوانید: خطاهای شناختی کدامند؟

استرس عاملی برای هرزه خواری است!

غیر از این موارد شناخت سریع اختلال هرزه خواری وتلاش برای درمان در کاهش خطرات وآسیبهای ناشی از هرزه خواری

درمان دارویی  هرزه خواری

معمولا برخی از داروهای ضد افسردگی در درمان بیماران مبتلا به اختلالات خوردن، مفید تشخیص داده شده است.به نظر می رسد داروهای ضد افسردگی، خلق بیماران را بهبود می بخشد وحساسیت آنهارابه شکل ووزن بدن کاهش می دهد وموجب تعدیل مشکلات خوردن می شود.

اختلال نشخوار در کدام سنین شیوع بیشتری دارد؟

اختلال نشخوار به وسیله ی برگرداندن مکرر غذا (بالا آوردن)ودوباره فرودادن (بلعیدن) مشخص شود

این وضعیت خاص دوران شیرخوارگی است ولی ممکن است در بزرگسالی نیز دیده شود

علائم اختلال نوشخوار

بالا آوردن مکرر غذا حداقل به مدت یک ماه در پی یک دوره عملکرد طبیعی غذای برگردانده شده دوباره بلع شود ویا بیرون ریخته شود.

این بالا آوردن مکرر در پی یک بیماری گوارشی وطبی مثل(ریفلاکس معده-مری ویا تنگی پیلور و…)نباشد

اختلال خوردن منحصرا طی دوره ی بی اشتهایی عصبی ویا پر اشتهایی عصبی، اختلال پرخوری یا اختلال تغذیه دیده نمی شود، در صورتی که علایم در زمینه ی بیماری روانی دیگر مثل (کم توانی ذهنی یا اختلال رشد عصبی دیگر)روی دهد، شدت کافی برای جلب توجه بالینی را داشته باشد

اختلال نوشخوار در کودکان

شیرخواران مبتلا به اختلال نشخوار وضعیت مشخص به خود می گیرند که طی آن سررا به عقب می کشد وحرکات مکیدن را نشان میدهد گویی از این کار لذت می برد

در بین دوره های بالا آوردن، تحریک پذیری، احساس گرسنگی، کاهش وزن وحتی مرگ یافتََه ی شایعی در شیرخواران است، مسائل اجتماعی روانی مثل، فقدان تحریک، بی توجهی به کودک، استرس ومسائل مربوط به رابطه ی فرزند ووالدین از عوامل زمینه ساز این اختلال می باشد

تحریک پذیری ضعیف نوزاد ناشی از مایوس شدن مراقب در پی بوی تعفن

در کودکان بزرگتر وبزرگسالان عقب ماندگی ذهنی عامل زمینه ساز می باشد

سیر درمانی اختلال نوشخوار در نوزادان و کودکان چگونه است؟

شیوع در شیرخوارگی از ۲تا ۱۳ماهگی که ممکن است خود به خود درمان شود

در کودکی، نوجوانی، بزرگسالی  می تواند باشد

افراد خاص مانند ناتوان وکم توان ذهنی وسایر اختلالات عصبی بالا آوردن ورفتار نشخوار را نوعی حالت خو تسکینی مبا خود تحریکی، مانند کوبیدن سر داشته باشند.

اثر بخشی تشخیص افتراقی

 

تاثیر بیماریهای گوارشی در اختلال نوشخوار

افتراق بالا آوردن در اختلال نشخوار از سایر بیماریها یی که با بازگشت معدی-مروی با استفراغ مشخص می شوند دارای اهمیت است، مانند فلج معده، تنگی پیلور، فتق هیاتال، سندروم سان دی فر را باید با معاینات وآزمایشهای طبی فیزیکی رد کرد

بی اشتهایی وپر اشتهایی عصبی

مبتلایان به بی اشتهایی عصبی به خاطر نگرانی از اضافه وزن ممکن است اقدام به برگرداندن غذا وبیرون ریختن آن به منظور جلوگیری از کسب کالری بنمایند

چه بیماری هایی با اختلال نوشخوار به وجود می آیند؟

اختلال نشخوار می تواند در زمینه ی یک بیماری طبی یا اختلال روانی دیگر هم زمان (مثل اختلال اضطراب فرگیر)رخ دهد در این زمان تشخیص اختلال نشخوارفقط زمانی مناسب است که شدت اختلال فراتر از حد معمول  همراه با بیماریه واختلالات باشد وبه توجه بالینی اضاف نیاز دارد

درمان اختلال نشخوار در روانشناسی

برای درمان این اختلال یک عملکرد سه محوری باید سازماندهی واجرا شود:

درمان ترکیبی از آموزش وروش های رفتاری است.

۱-جلوگیری از نشخوار

۲-توجه وعطوفت(ارزیابی رابطه مادر وکودک)

۳-استفاده از غذاهای غلیظ در فرایند درمان

۴-روش عدم توجه به کودک

۵-پس از بررسی فتق هیاتال و..داروهای تتو کلو پرامید، سایمتیدین-داروهای ضد جنون:هالو پریدول، تیوریدازین

جلوگیری از نشخوار به صورت استفاده از محرک نا خوشایند مانند شوک ویا چکاندن آبلیمو در دهان کودک بلافاصله ویا بعد از بالا آوردن ومنحرف کردن حواس کودک.

توجه وعطوفت وبهبود بخشیدن به محیط روانی اجتماعی کودک ومراقبت توام با پذیرش در این راستا لزوم مشاوره درمانی با والدین نیز حائز اهمیت است.

قدم سوم اقدامی کمکی محسوب می شود، استفاده از غذاهای غلیظ مانند فرنی.

اختلال تغذیه ای شیر خوارگی یا اوان کودکی

هرگونه ناتوانی پایدار در تغذیه ی کافی کودک ممکن است به صورت افزایش یا کاهش وزن نمود پیدا کند.این وضعیت در صورتی که اختلال معده ایی –روده ایی ویا بیماریهای جسمانی دیگر مرتبط با اختلال تغذیه ایی وجود نداشته باشد وهمچنین با اختلال روانی دیگری نظیر نشخوار همراه نبود وبا عدم دسترسی به غذا توجیه نباشد، در کودکان زیر ۶سال تحت عنوان اختلال تغذیه ای شیرخوارگی یا اوان کودکی نامیده می شود.

علائم اوان کودکی

A-یک اختلال خوردن یا تغذیه (مثل فقدان آشکار علاقه به خوردن یا غذا )با چند ویزگی مشخص می شود:

۱-کاهش وزن قابل توجیه (عدم کسب وزن مورد انتظار وتوقف رشد کودک) که طی یک ماه مشخص می شود.

۲-سوء تغذیه ی قابل توجه

۳-وابستگی به تغذیه ی روده ایی یا مکمل های غذایی خوراکی

۴-تداخل چشمگیر با عملکرد روانی- اجتماعی

B –این اختلال از یک اختلال معده ایی –روده ایی یا سایر بیماریهای جسمانی (مانند جریان برگشتی مری)ناشی نمی شود.

C-این اختلال با اختلال روانی دیگری مانند اختلال نشخوار ویا عدم دسترسی به غذا بهتر توجیه نمی شود.

D-این اختلال قبل از سن ۶ سالگی شروع می شود.

سیر اختلال اوان کودکی

اختلال تغذیه در دوران شیرخوارگی ویا اوایل کودکی است وممکن است شروع آن در سنین ۲تا۳ساگی باشدوتا بزرگسالی ادامه پیدا کند

این اختلال مبنی بر خصوصیات حسی غذا (مربوط به کیفیت غذا، حساسیت بیش از حد به ظاهر، رنگ، بو، ترکیب، دماویا مزه ی آن به تعبیری بد غذایی)ممکن است تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.

کودکان مبتلا به اوان کودکی چه رفتار هایی دارند؟

شیرخواران مبتلا به این اختلال تحریک پذیر بوده ونا آرام و کج خلق هستندو گوشه وگیر وبی احساس به نظر می رسند. این کودکان معمولا مشکلات مرتبط با خواب وبیداری، استفراغ مکرر ودوره های غیر قابل پیش بینی مکرر دارند که با کم حساسیتی کودک نسبت به تغذیه به علت مشکلات رشدی همراه است.

تغذیه نامناسب کودک باعث ایجاد اوان کودکی می شود!

اگر وزن وتغذیه ی کودک با تغییر مراقبین افزایش یابد، آسیب های روانی همزمان والدین ویا کودک آزاری یا غفلت مطرح است.در شیر خواران، کودکان ونوجوانان زیر سن بلوغ ممکن است با تاخیر در رشد همراه باشد وسوء تغذیه ناشی از این اختلال به شکل منفی بر توانایی رشد ویادگیری کودک اثر بگذارد درکودکان بزرگتر،  بزرگسالان ونوجوانان این اختلال اثر منفی بر عملکرد اجتماعی ایشان می گذارد. در هر حال این اختلال جزء اختلالهایی است که می تواند باعث مرگ باشد.

تشخیص افتراقی اوان کودکی

مشکلات جز ئی در زمینه تغذیه در دوران نوزادی شایع است.تنها زمانی باید تشخیص اختلال تغذیه ایی نوزادی یا اوایل کودکی را داد که مشکلات مربوط به خوردن به میزان زیادی موجب عدم کسب وزن یا کاهش یافتن وزن میشود.

اگر نابهنجاریهای تغذیه ایی کاملا  با حالت معده ای-روده ای، هورمون شناختی، یا نورولوزیکی قابل توجیه باشد تشخیص این اختلال داده نمی شود.

تغذیه کودکانی که دارای حالات طبی عمومی هستند دشوار است ودر چنین شرایطی نباید تشخیص اختلال تغذیه ای نوزادی یا اوایل کودکی داده  شود، مگرمگر اینکه میزان اختلال شدیدتر از آن باشد  که بتوان آن را ناشی از یک حالت طبی عمومی دانست.

اگر با تغییر مراقبت کننده ها، در تغذیه کودک بهبود حاصل شد وافزایش وزن داشت، تشخیص اختلال تغذیه ای پیشنهاد می شود.

درمان اختلال تغذیه ایی شیر خوارگی یا اوان کودکی

با توجه به نوع اختلال وافزایش احتمال آسیب زایی آن با افزایش طول ابتلا باید بلافاصله این کودکان را ازنظر پزشکی تحت مراقبت قرار داد. با توجه به کم خونی، کمبودآلبومین سرموکمبود کلی پروتئین، این اقذام اهمیت ویزه ایی دارد. بررسی رابطه ی مادر –کودک که با استفاده از مدلهای شناختی –رفتاری فرایند تغذیه را آموزش داده وبهسازی کرد.

بی اشتهایی عصبی چیست؟

 

علائم بی اشتهایی عصبی

این اختلال بر اساس خودداری از حفظ کمترین وزن بهنجار بدن تشخیص داده می شود (محدودیت دریافت انرزی نسبت به نیاز فرد که منجر به کاهش وزن می گردد.)

ترس شدید از اضافه وزن یا چاق شدن یا اقدامات مستمری که مانع وزن گیری می شود، حتی اگر وزن بدن کمتر از حداقل باشد.

اختلال در ادراک فرد از وزن یا شکل بدن خود.

اشتغال ذهنی با تغذیه وامتناع از خوردن غذاهای انرزی زا بویزه کربو هیدراتها وچربیها

قطع قاعدگی

انواع بی اشتهایی عصبی

۱-بی اشتهایی عصبی نوع محدود کننده: در نوع اول فرد وزن خود را به طور عمده از طریق روزه گرفتن و ورزش مفرط از دست می دهد ۲-بی اشتهایی عصبی نوع پرخوری/پاکسازی: در نوع دوم فرد مبتلا خوردن با ولع وتخلیه ی متعاقب آن دارد این گروه بعد از پرخوری اقدام به بالا آوردن، مصرف نا به جای ملین ها ومدرها ویا تنقیه می کنند.

عوارض بی اشتهایی عصبیدر دخترها این اختلال با قطع قاعدگی میباشد، افراد مبتلا به این اختلال معمولا افسرده، گوشه گیر، تحریک پذیر وبی خواب است، عدم تمایل به فعالیتهای جنسی، وسواس فکری مرتبط ونا مرتبط با غذا، احساس نا کار آمدی، نیاز قوی به کنترل محیط، تفکر انعطاف نا پذیر، خودجوشی اجتماعی محدود، محدودیت آشکار در ابتکار وبیان هیجان خود دارند

درمان بی اشتهایی عصبی چگونه است؟

مولفه های اصلی در درمان عبارتند از:۱-بازیابی وزن بهنجار بدن۲-روان درمانی

ابتدا برقراری رابطه  درمانی موثر با بیمار

به دست آوردن اطلاعات کاملی از رفتار، نگرش نسبت به غذا وخلق بیمار وسایر اعضای آگاه خانواده

معاینه وآزمایشهای لازم جسمانی وبرآورد سطح الکترولیت های بدن

گاهی بستری نمودن ضرورت دارد

متقاعد سازی توام با همدردی حساب شده

داشتن یک برنامه تقویت رفتاری در مواقع لزوم

در مواردی که احتمال مرگ بیمار وجود دارد وبیمار از خوردن امتناع می کند نیاز به تغذیه درون وریدی می باشد

درمانهای روان شناختی

رفتار درمانی:بعد ازبستری به شرط خوردن پاداش دریافت کند(شرطی سازی کنشگر)

روان درمانی حمایتی:بیمار همیشه به تشویق همراه با همدردی واطمینان نیاز دارد

خانواده درمانی:حل تعارضات خانوادگی وحفظ تداوم این تغییر

درمانهای جسمانی:داروها را کمتر از رفتار درمانی وروان در مانی به کار می برند.داروهای ضد افسردگی سه حلقه ایی، اشتها ووزن را افزایش می دهدوافسردگی همراه با این اختلال را کاهش می دهد، برای درمان بیقراری، داروهای نورولپتیک، برای درمان آشفتگی وفقدان قاعدگی گاهی از کلومیفن استفاده می شود

سییپروهپتادین، دارویی با خواص آنتی هیستامین وآنتی سروتونرزیک،

آمی تریپتیلین، کلومیپرامین، کلرپرومازین

پر خوری عصبی

عبارتست از خوردن غذای بیشتری از آنچه که افراد در شرایط ومدت مشابه می خورند، وبا احساس قوی از دست دادن کنترل همراه است

انواع پرخوری عصبی

تشخیص وخصوصیات بالینی

دوره های تکرار شونده ی پر خوری

احساس فقدان کنترل بر خوردن در حین پرخوری

استفراغ عمدی وسوء مصرف داروهای ملین یا مدر

روزه داری یا ورزشهای افراطی برای پیشگیری از افزایش وزن وارزیابی مداوم خویشتن که تحت تاثیر شدید شکل و وزن بدن است.

بررسیهای آسیب شناسی وآزمایشگاهی

کم آبی و اختلالات الکترولیت، هیپو منیزیمی هیپرامیلازمی،  اختلال قاعدگی،  افت فشار خون وبرادیکاردی

عوارض پر خوری عصبی

التهاب وپارگی مری به علت استفراغ های مکرر، پوسیدگی دندانها به علت افزایش اسید معده که هنگام استفراغ ایجاد می شود،  حرکت نامنظم روده ها ویبوست در اثر مصرف ملین ها، سوراخ شدن معده در اثر بد غذا خوردن

عدم تعادل الکترولیت که باعث نا منظمی ضربان قلب واحتمالا نارسایی آن شود

درمان پر خوری عصبی

۱-روان درمانی

۲-دارو درمانی:

مصرف داروهای ضد افسردگی در پرخوری عصبی نسبت به بی اشتهایی عصبی مفیدتر به نظر می رسد

ایمی پرامین، ترازودون، مهار کننده های مونوامین اکسی داز، دزی پرامین

فلویوکستین در کاهش پرخوری دوره ای ودوره های پاکسازی متعاقب آن مفید بوده است

 درمان شناختی –رفتاری مهم ترین واولین روش انتخابی برای درمان پر اشتهایی عصبی محسوب می شود.

این درمان حدود ۱۸تا۲۰ جلسه طی ۵تا۶ماه می باشد.

درمان شناختی –رفتاری(CBT) شامل تعدادی روشهای شناختی ورفتاری است که:

۱-چرخه رفتاری پرخوری وروزه داری را توسط شخص نگه داشته شد، مختل می کنند

۲-شناختهای معیوب فرد را تغییر می دهند وهمچنین سبب تغییر باورهای مربوط به غذا، وزن، تصویر بدن ودرک کلی از خود می شوند.

منابع:

1. مبانی تشخیص روان پزشکی بر اساس ۵ ترجمه منصوری راد. عبدالرضا
2. روانشناسی مرضی کودک. لطفی کاشانی، فرح. وزیری،  شهرام
3. روانشناسی بالینی کودک. لطفی کاشانی، فرح. وزیری،  شهرام

 شما عزیزان می‌توانید برای رزرو وقت مشاوره در تهران با شماره مرکز مشاوره روانشناسی سلامت تماس بگیرید.

۰۲۱-۶۶۱۷۹۲۳۱