تکنیک های طرحواره درمانی

 از طرحواره درمانی چه میدانید؟

 

در ادامه بخوانید :

طرحواره چیست؟

به طور کلی طرحواره به عنوان ساختار، قالب یا چهارچوب تعریف می شود(یانگ وهمکاران،۲۰۰۳). همه افراد تحت تاثیر قوانین مطلقی هستند که برای تفسیرجهان به کار می برند، اطلاعات جدید برطبق چگونگی تناسب با این قوانین که طرحواره نامیده می شوند، تفسیر می شوند. این اطلاعات نه تنها برای فهم و تفسیربلکه برای پیش بینی موقعیت هایی که در محیطمان در حال رخ دادن هستند نیز به کار می روند. به بیان تخصصی تر، طرحواره ها ساختارهای شناختی هستند که فرآیندهای اطلاعاتی را نظم بخشیده و سازماندهی می کنند.

هر فردی مجموعه ای از طرحواره ها را برای درک دنیای خود به کار می برند(فیسک وتیلور،۱۹۹۱: به نقل از گیبسون۲۰۰۴). طرحواره های شبکه های به هم مرتبطی ازافکار در مورد خود، دیگران و انتظارات آینده در یک حوزه خاص هستند. طرحواره ها در اصل چکیده مفصل و پیچیده ای از تجلیات تجارب اولیه ی کودکی هستند و به عنوان الگوهایی برای پردازش و تعریف رفتارها،افکار، احساسات وروابط بعدی با دیگران عمل می کنند(گاردنر،۲۰۰۴).

طرحواره ها حالت مدور وخود تداوم ساز دارندو وقتی مورد پایش قرار می گیرند اطلاعات فرد را در جهت تصدیق خود مورد تحریف قرار می دهند(بال وسسرو،۲۰۰۱). طرحواره ها ممکن است تا زمان به وجود آمدن موقعیت های مرتبط باطرحواره ی خاص حالت سکون وخنثی داشته باشند.

این فعالیت ها از طریق موقعیت های آسیب رسان روانی زندگی، از حالت سکون خارج می شود ولی در موقعیت سالم نافعال باقی می ماند. به نظر می رسد در هر زمان خاص و جدید بسته به مسائل اجتماعی که فرد با آن مواجه  است طرحواره های خاصی فعال می شود(آذرومکین۲۰۰۵).

کلمه ی طرحواره در حوزه های پژوهشی مختلفی به کار برده شده است. اما در حوزه روانشناسی، پیاژه اولین کسی بود که واژه طرحواره را برای رشد شناختی کودک به کار برد.با وجود این روانشناس انگلیسی یعنی بارتلت بود که ساختار طرحواره ای را ایجاد کرد که در نهایت منجر به استفاده ی آن در دنیای علم شناختی شد(هیت ۲۰۰۳) در حوزه رشد شناختی طرحواره را به صورت قالبی در نظر می گیرند تا براساس واقعیت و یا تجربه شکل می گیرد تا به افراد کمک کند تجارب خود را تبیین کنند.

 

همچنین بخوانید: تله های ناسازگار اولیه در زندگی 

علاوه بر این ادراک از طریق  طرحواره واسطه مندی می شود و پاسخ های  افراد نیز توسط طرحواره جهت پیدا می کند. طرحواره بازنمایی انتزاعی خصوصیات متمایز کننده ی یک واقعه است. به عبارت دیگر، طرح کلی از عناصر برجسته ی یک واقعه را طرحواره می گویند. بسیاری از طرحوار ه ها در اوایل زندگی شکل می گیرند، به حرکت خود ادامه می دهند وخودشان را به تجارب بعدی زندگی تحمیل می کنند، حتی اگر هیچ گونه کاربرد دیگری نداشته باشند.

این مسئله همان چیزی است که گاهی اوقات به عنوان نیاز به هماهنگی شناختی از آن یاد می شود، یعنی حفظ دیدگاه با ثباتی درباره ی خود یا دیگران حتی اگر این دیدگاه نادرست و یا تحریف شده باشد.بنابراین، طرحواره می تواند مثبت یا منفی،سازگار یا ناسازگار باشد و همچنین می تواند در اوایل زندگی یا در سیر بعدی زندگی شکل بگیرد(یانگ و همکاران ،۲۰۰۳: ترجمه حمیدپور و اندوز،۱۳۸۹).

ماهیت طرحواره در روانشناسی چیست ؟

طرحواره ها ماهیت سلسله مراتبی دارند. آنها از عام تا خاص در درون یکدیگر جاگرفته اند.طرحواره های سطوح پایین تر، ماهیت خاص تری دارند. ادراک تحت تاثیر سطح مرتبه ای که طرحواره در آن قرار گرفته است، قرار می گیرد وبرای این که ادراک رخ دهد فعال سازی میزانی از طرحواره ضروری است. در پایین ترین سطح، یک طرحواره شامل مثال ها یا موارد خاصی است و با طرحواره های دیگر از طریق شبکه ی پیچیده ای از تداعی ها مرتبط است.

یک طرحواره ی عام می تواند این باشد”همه ی بچه ها گریه می کنند” و یک طرحواره ی خاص این که “بچه ی خواهر من در تاریکی گریه می کند” طرحواره های عام یا خاص ثابت نیستند و ممکن است تغییر کنند تا عام و کلی تر یا متمایز تر شوند (تیلور و کراکر،۱۹۸۱:به نقل از اسکین،۲۰۰۷). ویژگی دیگر طرحواره ها،شرطی یا غیر شرطی بودن آنهاست.

به طور کلی، طرحواره هایی که اوایل تحول شکل می گیرند، باورهای غیر شرطی در باره ی خود ودیگران  هستند و طرحواره هایی که در سیر تحول شکل میگیرند شرطی اند. طرحواره های شرطی برای فرد راه گریزی باقی نمی گذارند، چرا که مهم نیست فرد چه کاری انجام دهد،زیرا در هر صورت نتیجه یکی است (یانگ و همکاران،۲۰۰۳).

 توصیف طرحواره ها توسط فریمن در پنج عامل تقسیم میشود که عبارتند از :

۱)هر طرحواره یک جزء عاطفی قوی دارد که با سیتم باور ها در ارتباط است.

۲)طرحواره های مختلف با مدت زمانی که فرد آنها را نگه داشته و با باور های خاص او در ارتباط است.

۳)طرحواره ها غالبا از افراد دیگر  و به خصوص از طرحوارهای  افراد مهم زندگی کسب می شوند.

۴)اجزاء شناختی طرحواره ها،علائمی از جزئیات و نحوه ی عمل مستقیم باورهای فرد را تضمین می کنند.

۵)طرحواره ها دارای مولفه های رفتاری هستند که نحوه ی عمل مستقیم باورهای افراد را تعیین می کنند.

استالین و تراباسو نیز در سال ۱۹۸۷در توصیف طرحواره ها، ویژگی زیر را ارئه دادند:

۱)طرحواره ها ترکیبی از دانش کلی و انتزاعی هستند که برای هدایت، رمز گردانی، سازماندهی فراخوانی اطلاعات به کار می روند.

۲)طرحواره ها ویژگی ابتدایی تجاربی را که فرد با آنها مواجه شده است منعکس می کنند.

۳)یک طرحواره می تواند بدون هشیاری فرد شکل بگیرد.

۴)اگرچه طرحواره ها منعکس کننده تجارب فرد هستند، فرض می شود که آنها در تمام افراد وجود دارند.

۵)زمانی که یک طرحواره شکل گرفت فکر می شودکه درطول زمان ثابت می ماند.

۶)ما درباره ی چگونگی استفاده طرحواره ها نسبت به چگونگی اکتساب آنها اطلاعات بیشتری داریم.

۷)علاقه وتوجه به طرحواره های شناختی با کنکاش در ابعاد زیر بنایی آسیب پذیری نسبت به اختلالات روانی همراه و موازی بوده است(یانگ،۱۹۹۹).

در حوزه شناخت درمانی نیز بک درسال۱۹۸۷ در اولین نوشته هایش به مفهوم طرحواره اشاره کرده بیان می کند: طرحواره،ساختاری شناختی است برای گزینش، رمزگردانی و ارزیابی محرک ها بر پایه ی مجموعه ای از طرحواره ها، فرد قادر می گردد که موقعیت خویش را در رابطه با زمان و فضا تعیین نموده و تجارب را به گونه ای معنادار طبقه بندی وتفسیرکند. وی بیان می کند یکی از دلایل وجود طرحواره ها این است که تداعی آزاد، تصویر های ذهنی ور ویاها، اصول و موضوعات خاصی مشاهده و تکرار می شود.

وی خاطر نشان می سازد که طرحواره ها ممکن است در یک مرحله زمانی نافعال باشند و پس از آن در نتیجه تغییر در نوع درون دادهایی که از محیط دریافت می کنند، انرژی کسب کنند وبه سرعت فعال شوند و یا این که دوباره به حالت غیر فعال خود برگردند. طرحواره ها همیشه باعث ایجاد سوگیری هایی در تفسیر وقایع می شوند.این سوگیری ها درآسیب شناسی روانی به صورت سوءتفاهم ها،نگرشهای تحریف شده، فرضهای غلط،اهداف و انتظارات غیر واقع بینانه تجلی پیدا می کنند (به نقل از یانگ:ترجمه صاحبی و حمیدپور،۱۳۸۳).

شما عزیزان می‌توانید برای رزرو وقت مشاوره برای طرحواره درمانی با شماره مرکز مشاوره روانشناسی سلامت تماس بگیرید.

۰۲۱-۶۶۱۷۹۲۳۱

منابع:

یانگ ، ج. (۱۳۸۴) . شناخت درمانی و اختلالات شخصیت ، رویکرد طرحواره محور. (مترجمان صاحبی، ع. و حمیدپور، ح).

آهنی،ژاله.گل محمدیان،محسن.حجت خواه،محسن،(۱۳۹۴)اثربخشی درمان شناختی رفتاری برنگرش ناکارآمد انتخاب همسروانتظارات زناشویی دانشجویان دخترمجرد دانشگاه رازی.پایان نامه کارشناسی ارشد مشاور خانواده،دانشکده علوم اجتماعی،دانشگاه رازی کرمانشاه.

گردآورنده: دکتر رحیم سلگی( متخصص روانشناس)

درمانگر فردی بزرگسال(طرحواره درمانگر)

خانواده – کودک – نوجوان